Stanowisko Fundacji Konstruktywnej Ekologii Ecoprobono w sprawie oceny skutków dla Polski propozycji KE dot. ram polityki klimatycznej i energetycznej na okres 2020-2030 r.
Polska, tak jak pozostałe kraje Unii Europejskiej jest stroną systemu prawa ustanowionego przez Ramową Konwencję Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu i Protokół z Kioto do Ramowej konwencji w sprawie zmian klimatu. Unia Europejska realizuje te zobowiązania poprzez działania poszczególnych krajów ale też własne programy i polityki. Propozycje tzw. „Ramy polityki klimatycznej na lata 2020-2030 r.” przedstawione przez Komisję Europejską z 22 stycznia 2014 r. budzą jednak kontrowersje i opór zwłaszcza w krajach takich jak Polska. Niemiej, zanim podejmie się decyzję, czy propozycje KE należy zaakceptować, czy wetować, zdaniem Fundacji Ecoprobono należy najpierw ustalić, czy spełniają one formalne wymogi stawiane dokumentom programowym przed ich przyjęciem.
Ramy polityki klimatycznej na lata 2020-2030 r. przedstawione przez Komisję Europejską z 22 stycznia 2014 r to dokument strategiczny, którego przyjęcie bądź odrzucenie przez właściwe organa Unii Europejskiej musi być poprzedzone odpowiednią procedurą konsultacji społecznych. Taka procedura wynika wprost z:
- Konwencji – porozumienia ONZ/EWG, które w dniu 25 czerwca 1998 roku podpisało 39 państw, w tym również Polska. Konwencja weszła w życie z dniem 30 października 2001.
- Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko, (SEA)
- Dyrektywy 2003/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 maja 2003 r. przewidująca udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniająca w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE
Udział społeczeństwa w procesach związanych z podejmowaniem decyzji dotyczących środowiska jest obowiązkiem każdego kraju w Unii Europejskiej, wymaganym przez międzynarodowe przepisy prawne, a także prawo krajowe. Przy czym Komisja Europejska jako twórca dokumentu o charakterze wspólnotowym winien zapewnić państwom członkowskim dane umożliwiające właściwe przeprowadzenie procedury konsultacji społecznych.
W związku z brakiem przedstawienia przez Komisję Europejską skutków ekonomicznych i społecznych „Ram polityki klimatycznej na lata 2020-2030 r.” wywieranych na poszczególne kraje członkowskie, należy stwierdzić, że procedura konsultacji społecznych naruszyła istotne elementy Dyrektywy 2003/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 maja 2003 r. przewidującej udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniająca w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE.
- Naruszono Art. 2 ust 2 Dyrektywy, gdyż nie zapewniono krajom członkowskim wczesnej i skutecznej możliwości uczestnictwa w przygotowywaniu i modyfikowaniu lub rewidowaniu żądanych planów albo programów poprzez brak dostarczenia szczegółowych skutków ekonomicznych i społecznych wywieranych przez Ramy polityki klimatycznej i energetycznej 2020-2030
- Naruszono Art 3 ust 4 pkt 6 zmienionej Dyrektywy Dyrektywy 2003/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 maja 2003 r. przewidującej udział społeczeństwa, gdyż nie dano „zainteresowanej społeczności” prawa by przewidziano rozsądne ramy czasowe dla różnych faz, dające wystarczającą ilość czasu dla poinformowania społeczeństwa oraz zainteresowanej społeczności, aby przygotowały i skutecznie uczestniczyły w podejmowaniu decyzji dotyczących środowiska
- W związku z przygotowywaniem dopiero teraz szczegółowych wyliczeń co do skutków wywieranych przez Ramy polityki klimatycznej i energetycznej 2020-2030 r. nie można uznać, że strategiczna ocena oddziaływania na środowisko tego dokumentu, realizowana według wytycznych Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko, (SEA) została zakończona
Podejmowanie przez Radę Europejską decyzji w sprawie Ramy polityki klimatycznej i energetycznej 2020-2030 przed zakończeniem procedury Strategicznej Oceny Oddziaływania na środowisko narusza tym samym ducha Konwencji ONZ/EKG z 25 czerwca 1998 r. z Arthus, w zakresie w jakim przewiduje ona poprzez Dyrektywę 2003/35/WE dostęp do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji. Takie postępowanie narusza bowiem zasady:
- aby prawo wspólnotowe właściwie analizowało znaczący wpływ na środowisko, podobnie jak na zdrowie i ogólne dobro obywateli Unii Europejskiej.
- aby udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji umożliwiał społeczeństwu wyrażenie, a decydentom branie pod uwagę opinii i trosk, które mogą mieć związek z tymi decyzjami,
- przejrzystości procesu podejmowania decyzji oraz wkładu w publiczną świadomość w zakresie kwestii dotyczących środowiska w sytuacji procedowania jednego z najważniejszych dokumentów dla przyszłości gospodarek krajów członkowskich Unii Europejskiej
- odpowiedzi, czy istnieje poparcie zainteresowanej społeczności dla podejmowanych decyzji.
Zapewnienie samego udziału społeczeństwa dotyczącego planów i programów odnoszących się do środowiska w myśl Artykuł 7 Konwencji z Aarhus nie przesądza o właściwym przeprowadzeniu tego udziału, skoro konsultacjom poddawano niepełne dokumenty, ba dokumenty nie zawierające kluczowych danych dla właściwego podejmowania decyzji. Tym samym nie można stwierdzić, że w trakcie procedury SEA, społeczeństwa wiedziały, co w istocie akceptują, a reprezentanci państw członkowskich tworzących Radę Europejską wiedzieli na co się decydują i jakie skutki ekonomiczne i społeczne wywoła w ich krajach podjęta przez nich decyzja. Decyzje podejmowane przy tak niepełnym zasobie danych będą rażącym naruszeniem prawa wspólnotowego i konwencji międzynarodowych, ale po pierwsze logiki i interesu obywateli Unii Europejskiej.
W związku z powyższym należy stwierdzić, że procedura strategicznej oceny oddziaływania na środowisko Ram polityki klimatycznej i energetycznej 2020-2030 r. z 22 stycznia 2014 r. nie została zakończona, dlatego dokument nie może podlegać jakimkolwiek głosowaniom: czy formalnym, czy politycznym przez Radę Europejską. Tym samym debatowanie nad zasadnością poparcia czy wetowania tego dokumentu jest przedwczesne, gdyż dokument „Ramy polityki klimatycznej i energetycznej 2020-2030 r”. z dnia 22 stycznia 2014 nie spełnia podstawowych wymogów dopuszczenia go pod jakiekolwiek głosowania z uwagi na brak zakończenia procedury strategicznej oceny oddziaływania zapisów tego dokumentu na środowisko.
W związku z powyższym Polska nie powinna w ogóle wypowiadać się w sprawie tego dokumentu w inny sposób niż taki, iż najpierw należy zakończyć procedurę przewidzianą w Dyrektywie SEA w oparciu o wszystkie dane w przedmiotowej sprawie. W tym celu, w trybie przewidzianym przez przywołane Dyrektywy oraz inne obowiązujące przepisy należy w pierwszej kolejności uzyskać od Komisji Europejskiej jej wyliczenia w sprawie skutków wywieranych przez „Ramy polityki klimatycznej i energetycznej 2020-2030 r.” na każdy z krajów członkowskich, następnie przedłożyć polskie wyliczenia i polskie stanowisko w tej sprawie, a następnie żądać, aby polskie stanowisko było oficjalnym elementem procedury SEA na poziomie Komisji Europejskiej. Obecne podejście Unii Europejskiej do sprawy polityki klimatycznej i energetycznej nie jest eko-logiczne.
dr Grzegorz Chocian – Prezes Fundacji